Yılın en yoğun meteor yağmuru olan İkizler (Geminid) Meteor Yağmuru'nun zirve tarihi olan 13 Ağustos gecesi saatte 120 kadar meteor görülebilecek. Ve evet, Türkiye'den de görülecek!
İkizler meteor yağmurunun zirve yaptığı tarihte görülebilecek meteor sayısı saatte 120’yi aşabiliyor. Yani her dakika neredeyse 2 tane meteor görebiliyoruz. Elbette Perseid Meteor Yağmuru gibi Türkiye’de yazın gerçekleşen bir meteor yağmurunun aksine, İkizler Meteor Yağmuru Aralık ayında gerçekleştiği için hava durumları her zaman Geminidleri görmemize izin vermeyebilir.
İkizler (Geminid) Meteor Yağmurunun Kaynağı Ne?
İkizler Meteor Yağmuru’nun diğer meteor yağmurlarından ayrılan önemli bir tarafı var. İkizler meteor yağmuruna sebep olan cisim, bir kuyruklu yıldız değil, 3200 Phaethon adındaki bir astreoit.
Dünya’nın yörüngesi, bu asteroitin arkasında bıraktığı enkaz bulutu ile her yıl Aralık ayında kesişiyor. Biz de atmosferde yanan bu küçük taş ve toz parçalarını parlak biçimde gözlemleyebiliyoruz. Halk arasında yıldız kayması denilen bu olayın elbette gerçek yıldızlarla aslında hiçbir bağlantısı yok.
Geçtiğimiz yıllarda Güneş’e gönderilen Parker Güneş Sondası’ndan alınan verilerle yapılan bir çalışma, 3200 Phaeton asteroidinin uzun zaman önce başka bir kuyruklu yıldız ile çarpışıp dağıldığı ve bu nedenle bu kadar yoğun bir meteor yağmuruna sebep olduğunu göstermişti.1
Meteorlar Ne Zaman, Nereden Görülebilir?
Normalde bütün gökyüzü olaylarını, özellikle de meteorları seyretmek için ışık kirliliğinden mümkün oldukça uzağa gitmek gerektiğini söyleriz. Ancak Geminid meteorları, çoğunlukla oldukça parlak ve yoğun renklerde gözlemlenebiliyorlar.2 Dolayısıyla bu meteorları, ışık kirliliğinin görece yüksek olduğu şehirlerde bile görebilirsiniz. Ancak meteor yağmurunun zirve yaptığı tarih olan 13 Aralık gecesinde bahsettiğimiz saatte 120'lik oran, ışık kirliliğinin olduğu bir yerde daha düşük olacaktır.
Yani şehirde özlem yapıyorsanız ve etrafınızda görüş alanınızı kapatan binalar veya ağaçlar varsa, saatte 120 gibi çok yüksek sayıda meteorlar görmeyi beklemeyin. Maksimum sayıda meteor görebilmek için şehir ışıklarından mümkün olduğunca uzaklaşın.
Gökyüzünde Nereye Bakmanız Gerekiyor?
Gökyüzünde bakmanız gereken zaman ve yön; 13 Aralık gecesi Doğu yönü. Çünkü bütün meteor yağmurlarında olduğu gibi, meteorların atmosfere giriş yaptığı belli bir bölge bulunur. Buna saçılım noktası diyoruz. Ve bir meteor yağmurunun saçılım noktası, gökyüzünde hangi takım yıldızına denk geliyorsa, meteor yağmuru da ismini oradan alır. Geminid meteor yağmurunun saçılım noktası da Geminid, yani İkizler takımyıldızındadır.
İkizler takımyıldızını, 13 Aralık gecesi doğu yönüne baktığınızda bulmak çok kolay olacak. Çünkü o gece doğu yönünde zaten Mars parlak kırmızı bir nokta olarak görülecek. Mars’ın hemen üzerinde üst üste 2 yıldız olan Polluks ve Castor yıldızını seçebilirsiniz. İşte Geminidlerin saçılım noktası Kastor yıldızının olduğu bölgedir.
Yine de doğru takım yıldızına baktığınızdan emin olmak için İkizler takımyıldızının etrafında üst üste dizilmiş 3 tane yıldızı arayın. Bu kış göğünün en kolay görülebilen takım yıldızı Orion (Avcı) takımyıldızının kemeridir ve eğer bu üç yıldızı görebiliyorsanız, zaten doğru tarafa bakıyorsunuz demektir.
Maalesef 13 Aralık gece geç saatlerde batı yönünde Ay, neredeyse Dolunay evresinde olacak. Dolayısıyla Ay, yaratacağı parlaklık yüzünden gözlemi biraz kötü etkileyecek olsa da, gecenin ilerleyen saatlerinde batıya ilerleyeceğinden, sırtınızı Ay’a döndüyseniz, zaten doğru yöne bakıyorsunuz demektir.
Tabii teknolojinin nimetlerinden faydalanıp, Stellarium, Skyview ya da StarWalk gibi uygulamaları indirip, telefonunuzu gökyüzüne doğrulttuğunuzda bu takımyıldızları direkt olarak bulabilirsiniz.
Bununla birlikte aslında mutlaka saçılım noktasına bakmak zorunda değilsiniz. Saçılım noktası, bize sadece meteorların atmosferdeki giriş noktasına dair bir bilgi veriyor. Oysa atmosfere giriş yapan meteorlar, uzun çizgiler biçiminden gökyüzünün çok geniş bir alanı boyunca dağılabiliyorlar. Dolayısıyla eğer doğru yöne (doğu) bakıyorsanız, Geminid meteorlarını 13 Aralık'ı 14 Aralık'a bağlayan gece sabaha kadar, tüm gökyüzü boyunca görme şansınız var.
Teleskop veya Dürbün Gerekmiyor
Meteorlar gökyüzünde geniş bir alana dağılmış olacaklarından, dürbün veya teleskop gibi ekipmanlara kesinlikle ihtiyacınız yok. Hatta meteor yağmurlarını görmek için dürbün veya teleskop kullanmak, görüş alanını daraltacağı için meteorları görme şansınızı ciddi anlamda düşürür. Bu yüzden meteor yağmuru gözlemi için gözleriniz fazlasıyla yeterli.
Eğer 13 Aralık gecesi hava kapalı olursa yine de üzülmeyin. Çünkü 13 Aralık gecesi meteor yağmurunun sadece zirve yaptığı tarih, bu tarihten sonra meteorlar 24 Aralık’a kadar görülmeye devam edecek.3
Dolayısıyla bugünlerde ya da gelecek haftalarda gökyüzünde parlak meteorlar görürseniz paniğe kapılmayın ve manzaranın tadını çıkarın.
Kemal Cihat Toprakçı
Kaynaklar ve Referanslar:
- Formation, Structure, and Detectability of the Geminids Meteoroid Stream: https://iopscience.iop.org/article/10.3847/PSJ/acd538
- Geminids: https://science.nasa.gov/solar-system/meteors-meteorites/geminids/
- Meteor shower guide 2024: The Geminids best December 13-14: https://earthsky.org/astronomy-essentials/earthskys-meteor-shower-guide/
