Artemis Programı’nın ilk uzay uçuşu olan Artemis 1, 16 Kasım’da Kennedy Uzay Merkezi’nden başarıyla fırlatıldı.

Artemis 1

Eski ismi “Keşif Misyonu 1” olan Artemis 1 görevi, NASA’nın Orion uzay aracını ve uzay fırlatma sistemini bir arada kullandığı ilk test uçuşu oldu. Halen devam eden görev, her şey yolunda giderse 25 gün sürecek olup, 11 Aralık’ta Orion uzay aracının Dünya’ya dönüşüyle bitmesi öngörülüyor.

Devam etmeden önce Orion, Uzay Fırlatma Sistemi ve Artemis Programı’nı kısaca tanımak faydalı olacaktır.

Orion (Çok Amaçlı Mürettebat Aracı)

NASA tarafından geliştirilen, insanlı ve çok amaçlı uzay yolculukları için tasarlanmış bir araçtır. İlk kez 2014 yılında fırlatılan Orion, Dünya yörüngesinde planlanan turunu tamamladıktan sonra başarılı bir şekilde inişini gerçekleştirerek ilk testini geçmiştir.

Alçak Dünya yörüngesi ötesine planlanan görevlerde kullanmak için düşünülen Orion, özellikle Mars programlarında önemli bir araç olacaktır. Bunun yanı sıra Uluslararası Uzay İstasyonu’na mürettebat ve kargo taşımak için de kullanılabilecek.

Uzay Fırlatma Sistemi (Space Launch System - SLS)

2011 yılında derin uzay keşfi için NASA’nın duyurduğu ve geliştirdiği bu sistem, yüksek kütleli ve uzak görevler için tasarlanmış bir rokettir.

SLS, Ay ve Mars’a planlanan mürettebatlı veya mürettebatsız misyonlar, ayrıca daha ileriye geçerek Satürn ve Jüpiter’e planlanan mürettebatsız uçuşlar için düşünülen ve zamanla geliştirmeye açık bir sistemdir. Önceden kullanılan Uzay Mekiği’nin yerini alacaktır. İlk kullanımı, yazımızın konusu olan “Artemis 1” görevinde Orion kapsülünü taşıyarak gerçekleşmiştir.

Artemis Programı

Biliyoruz ki Mars, insanlık için yaşanabilir bir gezegen olarak yıllardır tartışılıyor. Mars’ta koloni kurmak; insanlığın hedeflerinden biri. Hatta tek başına Elon Musk bile bu konuda oldukça gayretli görünüyor. Elbette ki Mars’a bir gün, bir insan ayak basacak. Ancak, Mars’a gitmeden önce denemelerin yapılması için Dünya’ya en yakın cisim uydumuz Ay’ı kullanmak, zaman ve maliyet açısından daha mantıklı. Tabii ki amaç sadece Mars değil, derin uzay çalışmalarının yapılabilmesi için de Ay, önemli bir adım olacaktır. Bu sebeplerle başta Nasa olmak üzere ESA, JAXA, CSA gibi önde gelen uzay ajanslarının ortaklığıyla Artemis Programı planlanmıştır. Amaç, insanlı ve insansız olarak Ay’ı keşfetmek ve program sonunda koloni kurmak için hazır hale getirmek diyebiliriz.

Artemis Programı’nın yaklaşık 10 yıl sürmesi bekleniyor. Artemis 1, bu programa göre giderek zorlaşan bir dizi görevin ilki ve temelidir. 

Bu görevde; günümüze kadar üretilen en güçlü roket SLS ile fırlatılan Orion, Uzay’da herhangi bir uzay aracının uzay istasyonuna kenetlenmeden geçirdiği süreden daha fazla süreyle kalacak ve Dünya’ya dönüşü öncekilere göre daha hızlı olacak. Birçok konuda ilkleri barındıran bu görev, daha sonra planlanan görevler için fazlasıyla merak uyandırıyor.

Dünya’ya Veda

SLS ve Orion , Florida'daki NASA’ya ait Kennedy Uzay Merkezi'ndeki uzay limanındaki Fırlatma Kompleksi 39 B'den başarıyla fırlatıldı. SLS roketi; dört adet RS-25 motoru kullanarak, Orion’u daha önce fırlatan Saturn V roketinden yaklaşık %15 daha fazla itme gücü kullanarak götürdü. Orion uzay aracı, Ay’dan yaklaşık 65.000 km, Dünya’dan ise yaklaşık 450.000 km öteye kadar ulaştı. (Ay, Dünya’dan yaklaşık olarak en fazla 405.000 km’de olabiliyor) Daha önceki Apollo görevlerinden çok daha uzak mesafe diyebiliriz.

Ay'a Merhaba

Orion, Dünya yörüngesinden Ay'a doğru yol alırken, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından sağlanan, uzay aracının ana itiş sistemini ve gücünü (ilerideki görevlerde astronotlar için hava ve su) sağlayacak bir modülle hareket ettirildi. Orion, GPS dediğimiz Küresel Konumlandırma Sistemi uyduları ve Dünya yörüngesindeki iletişim uydularının üzerinden geçerek Ay yörüngesine yerleşti.

Orion, uydumuz Ay'a yaklaşık 130 km yaklaştı. Tabi bu süreçte birçok sistem ve bu sistemlerin performansı denenmiş oldu ve denemeye devam ediyor. Bu ve bundan sonraki birkaç mürettebatsız görev, astronotların Ay’a inmesinin önünü açmakla beraber derin uzay çalışmaları için önem arz ediyor.

Eve Dönüş

Plana göre 11 Aralık'ta geri dönmesi beklenen Orion, Dünya'ya doğru hızlanmak için Ay’ın kütleçekimi ve kendi motor ateşlemesini kullanıyor olacak. Bu manevrayla, Dünya atmosferine saniyede 11 km hızla girmesi beklenen kapsülün sıcaklığı yaklaşık 2.700 santigrat dereceyi bulacak. Dönüş başarıyla gerçekleşirse Orion kapsülü, Baja kıyılarına (Kaliforniya) yumuşak bir iniş gerçekleştirecek.

Özetle

Artemis 1, uluslararası uzay ajanslarının desteklediği; Ay ve Mars başta olmak üzere Dünya’dan daha uzaktaki hedefleri keşfetmek için gerekli sistemlerin üretim ve testine, mürettebatlı derin uzay keşfine, ağır kargo görevlerinin çözümüne, Dünya dışı kolonileşmeye, Ay’ı bir uzay istasyonu gibi kullanarak derin uzay operasyonları için Dünya’ya olan bağımlılığın azalmasına olanak sağlayacak bir programın başlangıcıdır.

Yazar: Tolga Barın
Editör: Kemal Cihat Toprakçı

Kaynak ve Referanslar:

1. Dunbar, B. (2018, January 29). Artemis-I. NASA. Alındığı Tarih: 2 Kasım 2022, Alındığı Yer: https://www.nasa.gov/artemis-1 
2. Garcia, M. (2015, January 15). Orion spacecraft. NASA. Alındığı Tarih: 2 Kasım 2022, Alındığı Yer: https://www.nasa.gov/exploration/systems/orion/