Güneş Sistemi'ne baktığımızda, gezegenlerin çoğunun birden fazla uydusunun olduğunu görüyoruz. Örneğin Mars 2, Jüpiter 79, Satürn 82, Uranüs 27 ve Neptün ise 14 uyduya sahip. Üstelik bu rakamlar, yenileri keşfedildikçe artmaya da devam ediyor. Peki Dünya'yı bu gezegenlerden ayıran nedir? Dünya'nın ikinci uydusu, hatta ikiden fazla uydusu olabilir mi?
İnsan yapımı nesneleri saymazsak, Dünya'nın etrafında düzenli bir yörüngeye sahip gök cisimlerine "uydu" adını veriyoruz. 3753 Cruithne ismi verilen gök cismine baktığımızda Dünya'nın etrafında bir yörüngeye sahip olduğunu görebiliyoruz. O halde bu gök cismini Dünya'nın ikinci uydusu olarak sayabilir miyiz? Bu sorunun cevabını anlamak için önce yarı-uydu kavramına bir göz atalım.
Yarı Uydu (Quasi Satellite) Nedir?
Yarı uydular, Dünya ile ortak yörüngede dolanan gök cisimlerine verilen isimdir. Bu gök cisimleri, Dünya ile 1:1 yörünge rezonansına sahiptir.1 Bu şu anlama geliyor: Yarı uydular, Dünya'nın Güneş etrafında izlediği yörünge ile aynı yörüngeyi takip ederler, ancak yörüngenin şekli farklı olabilir. Gerçek uydulara oranla yarı uyduların yörüngelerinin dış merkezliliği çok daha fazladır. Bununla birlikte yarı uyduların yörüngeleri kararlı değildir.
Bu gök cisimleri astronomik zaman diliminde göz açıp kapamak kadar kısa bir sürede yörüngelerini kaybedebilirler. Örneğin 3753 Cruithne asteroidinin 5.000 yıl sonra Dünya'dan çok daha uzakta seyredeceği tahmin ediliyor. Ancak sonuç itibariyle, her iki gök cismi de Güneş etrafındaki yörüngelerini aynı sürelerde tamamladıklarından, Dünya gibi bir gök cisminin gerçek uydusuymuş gibi görünebilirler. İşte tam da bu nedenle, 1986 yılında keşfedilen 3753 Cruithne asteroidinin uzun bir süre boyunca Dünya'nın ikinci uydusu olabileceği düşünüldü.
3753 Cruithne Asteroidi
3753 Cruithne, Dünya'ya yakın yörüngede seyreden Aten tipi bir asteroid. Bazı Aten asteroidleri, yörüngelerinin Dünya yörüngesi ile kesişim göstermesi nedeniyle "tehlikeli olabilecek gök cismi" kategorisine de girerler. Ancak 3753 Cruithne'i ele aldığımızda, Dünya'ya çarpma gibi bir riskinin bulunmadığını, dolayısıyla bu kategoriye dahil olmadığını söyleyebiliriz.2 En azından gelecek 5.000 yıl içerisinde böyle bir risk barındırmıyor.
Ayrıca kesişim noktası bulunsa da Cruithne, Merkür'ün iç yörüngesi ile Mars'ın dış yörüngesi arasında bir yörünge izliyor. Cruithne, Güneş etrafındaki bir tam turunu tıpkı Dünya gibi 1 yılda tamamlıyor. Ancak Dünya'dan bakıldığında yörüngesi çok daha karmaşık ve ilginç bir hale geliyor. Bu yörünge, fasulye benzeri bir şekli meydana getiriyor. Yani Güneş'in etrafında dolanmaktan daha çok, sanki Dünya'nın yakınlarında başka bir objenin etrafında dolanıyor gibi gözüküyor. Cruithne 1986 yılında keşfedilmiş olsa da sahip olduğu bu kompleks yörünge ancak 1997 yılında çözülebildi. Bu yüzden Cruithne Dünya'nın ikinci uydusu değil ve şu an Dünya'nın bildiğimiz tek uydusu ise Ay.3
Geçici Uydular (Mini Uydular)
Bununla birlikte Dünya'nın zaman zaman geçici uydulara sahip olduğu da biliniyor. "Mini uydu" adı verilen bu uydular, asteroidlerden oluşuyor ve Dünya'nın etrafında 1 yıldan daha az sürelerde dolandıktan sonra Dünya'yı terk ederek Güneş'in etrafında dönmeye devam ediyorlar.4 2006 yılında keşfedilen ve 5 metre çapındaki 2006 RH120 asteoridi Dünya'nın geçici ve mini uydusundan biri. Bu asteroid, keşfinden yalnızca 1 yıl sonra Dünya'nın kütleçekiminden kurtularak yeniden Güneş'in etrafında dönmeye başlamıştı. Ancak 80 yıl içerisinde yeniden Dünya'nın kütleçekimi etkisi altına girerek, bir kez daha Dünya'nın geçici uydusu sıfatını kazanacağı tahmin ediliyor.
Kemal Cihat Toprakçı
Kaynaklar ve Referanslar
- Earth has a new quasi-satellite: Space. EarthSky. (2016, Haziran 17). https://earthsky.org/space/earth-has-a-new-quasi-satellite/.
- Cruithne. Asteroid Cruithne | Space Reference. https://www.spacereference.org/asteroid/3753-cruithne-1986-to.
- Does Earth have a second moon?: Science Wire. EarthSky. (2016, Haziran 17). https://earthsky.org/space/does-earth-have-a-second-moon/.
- Specktor, B. (2021, Ocak 30). Earth is about to lose its second moon, forever. Space.com. https://www.space.com/farewell-minimoon-so-2020.
