Halk arasında yıldız kayması olarak bilinen meteorlara normal bir zamanda rastlamak için oldukça şanslı olmak gerekir. Ancak yıl içerisinde yaklaşık olarak her dakika birkaç yıldız kayması görebildiğimiz zamanlar da oluyor. Her yıl Temmuz ve Ağustos aylarında gerçekleşen Perseid Meteor Yağmuru süresince bunu deneyimleme şansınız bir hayli yüksek. Yani eğer nereye, ne zaman ve nasıl bakacağınızı bilirseniz, aralıklarla yüzlerce belki de binlerce meteor görebilirsiniz!

Meteor Yağmuru Nedir?

Dünya, yıl boyunca birçok defa kuyruklu yıldız ya da asteroitlerin ardında bıraktığı taş ve toz parçacıklarının bulunduğu bölgeden geçer. Bu geçiş sırasında ise bu toz ve taş parçaları Dünya’nın atmosferine yüksek hızlarla giriş yapar ve sürtünmenin de etkisiyle kısa sürelerde çok yüksek sıcaklıklara ulaşırlar. Dünya’dan gökyüzüne baktığımızda da bu taşların atmosferde yanışını görebiliriz.¹

Günümüzde tespit edilen tam 112 meteor yağmuru çeşidi² var ve bu meteor yağmurları bütün bir yıla yayılmış halde ve her yıl tekrar ediyor. Ancak bu yağmurlardan 13 tanesinin³ gözlemlenmesi çok daha kolay. Perseid meteor yağmuru bunlardan biri ve bu yağmurun yaz ayına denk gelmesi nedeniyle ülkemizde en kolay ve en rahat biçimde görülebilen meteor yağmuru... 

Perseid Meteor Yağmuru

Perseid meteor yağmurunun kaynağı Swift-Tuttle adı verilen bir kuyruklu yıldız. Her yıl 17 Temmuz - 24 Ağustos tarihlerinde Dünya’nın yörüngesi bu kuyruklu yıldızın ardında bıraktığı kalıntıların olduğu bölge ile kesişiyor. Yani bu tarihler arasında meteor görme olasılığınız yüksek olsa da 12-13 Ağustos tarihlerinde meteor sayısı zirve yapıyor. Çünkü bu tarihlerde Dünya, kuyruklu yıldız kalıntılarının en yoğun olduğu bölgeden geçiyor. Bu yüzden 12-13 Ağustos’ta saatte 50 ila 75 meteor görme şansımız var. Tabii gördüğünüz meteor sayısı biraz da gökyüzünde nereye ve yeryüzünden ise nereden baktığınızla ilgili…

Gökyüzünde Nereye, Nasıl Bakmalıyım? 

Meteor yağmurları sırasında meteorlar, birbirlerine paralel ve yakın hızlarda Dünya atmosferine girdikleri için yeryüzünden baktığımızda sanki tek bir noktadan saçılıyorlarmış gibi görünürler. Saçılım noktası⁴ adı verilen bu noktanın oluşumunu, tren yolunda ilerlerken birbirine paralel demirlerin ufukta tek bir noktadan geliyormuş gibi görünmesine benzetebilirsiniz. Perseid meteor yağmurunun saçılım noktası da gökyüzünde Perseus yani Kahraman Takımyıldızı’nın bulunduğu bölgeye denk geliyor. Perseid meteor yağmuru ismini de bu takımyıldızından alıyor. Bu yüzden meteorları görebilmek için Kahraman Takımyıldızı’nın olduğu bölgeye bakmalısınız.

Ancak unutmayın, hem takımyıldızlarını hem de meteorları rahatlıkla görebilmek için şehir ışıklarından mümkün olduğunca uzakta ve ufkun açık olduğu bir yerde gözlem yapmalısınız. Işık kirliliğin yüksek olduğu şehir merkezlerinde takımyıldızlarını bulmakta çok zorlanabilir ya da çok az sayıda meteor görebilirsiniz. 

Aslında bu takım yıldızını bulmak konusundaki en iyi referanslar biri M45 Açık Yıldız Kümesidir. Işık kirliliğinin olmadığı bir bölgede gökyüzüne baktığınızda belirgin biçimde yakın yıldızlardan oluşan bir kümelenme görürsünüz. Diğer adı Ülker Açık Yıldız Kümesi olan M45, Boğa Takımyıldızı’nın bir üyesi olsa da Kahraman Takımyıldızı’na oldukça yakındır. Sadece bu bölgeye doğru bakmanız yeterli, çünkü saçılım noktası Kahraman Takımyıldızı olsa da meteorları tüm gökyüzü boyunca görmeniz de mümkün. 

Üstelik Perseid Meteor Yağmuru’yla neredeyse aynı tarihlerde gerçekleşen bir meteor yağmuru daha var. 12 Temmuz’da başlayan Delta Kova meteor yağmurunun zirve yaptığı tarih 28-29 Temmuz olsa da 23 Ağustos’a kadar devam ediyor. Bu meteorların saçılım noktası Kova Takımyıldızı olduğu için gözleme Perseidler için çıktıysanız bile gökyüzünün farklı bölgelerinde kova meteorlarını görebilirsiniz. 

Teleskop ya da Dürbün Gerekiyor mu?

Meteor yağmurlarının en güzel yanı, gözlem sırasında herhangi bir ek ekipmana ihtiyaç duyulmamasıdır. Yani bu gök olayını gözlemleyebilmek için bir teleskop ya da dürbüne sahip olmanız gerekmiyor. Çünkü çıplak göz ile gökyüzünde daha büyük bir alan seyredilebilir ve bu da meteor görme şansını artırır.

Ancak meteor yağmuru bahanesiyle gözlem yapmaya çıktıysanız, yanınızda -varsa- ekipman da götürebilirsiniz. Çünkü gözlem sırasında örneğin Kahraman Takımyıldızı çevresinde yer alan Andromeda Gökadası'na bakabilir, M45 Açık Yıldız Kümesini daha detaylı inceleyebilir ya da o sırada Güney ufkunda konumlanmış Jüpiter ve Satürn’ü gözlemleyebilirsiniz. Tabi aslında Jüpiter ve Satürn’ü gözlemlemek için bile dürbün ya da teleskoba ihtiyacınız yok ama örneğin Jüpiter’in uydularını görebilmek için bir ekipmana ihtiyaç duyarsınız. Özetle; amacınız sadece meteor görmekse ekipmana ihtiyacınız yok, gözleriniz bu iş için fazlasıyla yeterli.  

Meteor Yağmurları Sırasında Beklentiniz Ne Olmalı?

Daha önce hiç meteor yağmuru gözlemi yapmamış olanlar için ufak bir not da ekleyelim. meteor yağmuru ismi sizi yanıltmasın; bu gök olayı sırasında meteorları dakikalar süren aralıklarla gözlemleyebilirsiniz. Ancak aşağıdaki fotoğrafta resmedilen türden bir gök olayını görmemiz de imkânsız değil.

Saatte 1.000 kadar meteorun görüldüğü gök olaylarına meteor fırtınası adı veriliyor⁵ ve 1833 yılında bunun en yoğun örneklerinden biri yaşanmış.⁶ 12 ve 13 Kasım 1833 tarihinde insanlar, saatte 50.000 ila 100.000 meteorun atmosferde yanışına şahit olmuşlardı. Meteor fırtınaları Kasım ayında gerçekleşen Leonid Meteor Yağmuru sırasında gerçekleşiyor ama bu meteor yağmurlarının bir meteor fırtınası halini alması yaklaşık olarak her 33 yılda bir gözlemlenebiliyor. Örneğin 1966 ve 1999 yılındaki Leonid Meteor Yağmurları sırasında meteorların sayısı saatte 1.000’e kadar ulaşmış. Elbette bugüne dek hiçbir meteor yağmurunun 1833 yılındaki gibi bir meteor fırtınasına dönüşemediğini de eklemek gerekiyor.

Kemal Cihat Toprakçı

Kaynaklar ve Referanslar:

1. NASA. (2021, Mayıs 6). Meteors & Meteorites. NASA. Alındığı Tarih: Eylül 28, 2021. Alındığı Yer: https://solarsystem.nasa.gov/asteroids-comets-and-meteors/meteors-and-meteorites/overview/?page=0&per_page=40&order=id%2Basc&search=&condition_1=meteor_shower%3Abody_type.
2. List of All Meteor Showers. Astronomical Institute. Alındığı Tarih: 28, 2021. Alındığı Yer: https://www.ta3.sk/IAUC22DB/MDC2007/Roje/roje_lista.php?corobic_roje=0&sort_roje=0
3. Meteor shower CALENDAR 2021-2022. American Meteor Society. Alındığı Tarih: Eylül 28, 2021. Alındığı Yer: https://www.amsmeteors.org/meteor-showers/meteor-shower-calendar/.
4. Radiant: Cosmos. Radiant | COSMOS. Alındığı Tarih: Eylül 28, 2021. Alındığı Yer: https://astronomy.swin.edu.au/cosmos/r/Radiant.
5. NASA. (2019, Aralık 19). In depth Leonids. NASA. Alındığı Tarih: 28, 2021 Alındığı Yer: https://solarsystem.nasa.gov/asteroids-comets-and-meteors/meteors-and-meteorites/leonids/in-depth/.
6. Walker, M. (2020, Eylül 2). How newspapers helped crowdsource a SCIENTIFIC discovery: The 1833 Leonid Meteor Storm. Alındığı Tarih: 28, 2021. Alındığı Yer: https://blogs.loc.gov/headlinesandheroes/2020/09/how-newspapers-helped-crowdsource-a-scientific-discovery-the-1833-leonid-meteor-storm/#:~:text=The%20Leonid%20meteor%20storm%20was,know%20more%20about%20this%20phenomenon.