Astronomlar, Jüpiter'in uydusu IO'da olduğu gibi volkanlarla kaplı olduğu tahmin edilen bir ötegezegen keşfettiler.1 LP 791-18 d olarak adlandırılan gezegen, Dünya ile yaklaşık aynı büyüklükte.
Dünya'dan yaklaşık 90 ışık yılı uzakta bulunan ötegezegen, Kupa Takımyıldızı sınırları içerisinde bulunan bir kırmızı cüce yıldızın etrafında bulunuyor. Kırmızı cüce yıldızlar, diğer yıldız türlerine göre daha düşük kütleli olduklarından etraflarındaki gezegenlerin yıldıza yakın olmasına imkân tanıyor. Bu nedenle keşfedilen gezegenin, yıldızına kütle-çekim kilidiyle bağlı olduğu (tek bir yüzün yıldıza daima dönük olması) tahmin ediliyor.
Gezegen Neden Volkanlarla Kaplı?
LP 791-18 sisteminde volkanlarla kaplı olduğu düşünülen gezegenin yanı sıra iki gezegen daha bulunuyor. Bu gezegenlerin birbirlerine olan mesafeleri nedeniyle yarattıkları güçlü kütleçekimsel etkiler, d gezegeninde volkanların oluşmasını sağlayacak gel-gitler yaratıyor.
Çünkü d ve c gezegenleri yörüngeleri süresince birbirlerine çok yakın geçişler gerçekleştiriyor. Daha yüksek kütleli olan c gezegeni, bu geçişler sırasında d gezegeni üzerinde kütleçekimsel bir etki oluşturarak d gezegeninin eliptik bir yörüngeye kavuşmasını sağlıyor. Bu eliptik yörünge nedeniyle, yıldız etrafındaki her bir turu sırasında d gezegeni deforme oluyor. Bu deformasyonlar, gezegenin iç kısımlarının önemli ölçüde ısınmasına ve yüzey kısmında volkanik aktiviteler üretmek üzere gereken stresi açığa çıkarıyor.
Gezegenin Yüzeyinde Su Bulunuyor Olabilir!
Her ne kadar bu gezegende çok miktarda volkanın var olması mümkün olsa da d gezegeni, suyun sıvı hâlde bulunmasına imkan tanıyan yaşanabilir kuşakta yer alıyor. Bu nedenle gezegenin yıldıza bakmayan yüzünde suyun sıvı hâlde bulunması da mümkün görünüyor. Üstelik eğer bu gezegen jeolojik açıdan düşünüldüğü kadar aktifse, gezegenin bir atmosfere sahip olması da mümkün. Bu da gezegenin yıldıza bakmayan tarafında yüzey sularının var olma ihtimalini artırıyor.
Gezegenin, bugüne kadar pek çok ötegezegen gözlemlemiş TESS uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite) ve Spitzer Uzay Teleskobu'ndan elde edilen verilerle keşfedilebildi. Ayrıca gözlemler sırasında yeryüzündeki teleskoplar da kullanıldı.
Sistemdeki diğer iki gezegen olan LP 791-18 b ve c gezegenleri, TESS ile 2019 yılında keşfedilmişti. LP 791-18 b gezegeninin Dünya'dan %20 kadar daha büyük olduğu tespit edilmişti. Yıldıza biraz daha uzakta bulunan c gezegenin boyutunun ise Dünya'nın 2.5 katı ve kütlesinin ise Dünya'dan 7 kat kadar fazla olduğu biliniyordu. Dolayısıyla c gezegeninin de bir atmosfere sahip olması mümkün.
Bu iki gezegen James Webb Uzay Teleskobu için de uygun hedefler olduğundan, gelecek gözlemlerde dev teleskobun bu sistemle ilgili daha fazla detayı açığa çıkarması bekleniyor.
Kemal Cihat Toprakçı
Kaynaklar ve Referanslar:
- NASA’s Spitzer, TESS Find Potentially Volcano-Covered Earth-Size World: https://www.nasa.gov/feature/goddard/2023/nasa-s-spitzer-tess-find-potentially-volcano-covered-earth-size-world
